โรคเบาหวานขณะตั้งครรภ์

 เรื่องราวโรคเบาหวานของคุณแม่ขณะตั้งครรภ์ กับวิธีดูแลเพื่อสุขภาพของคุณแม่และลูกน้อย

สาเหตุของโรค 

     โรคเบาหวานที่เกิดเฉพาะในคนตั้งครรภ์เท่านั้น เพราะว่าในช่วงตั้งครรภ์ รกจะมีการสร้างฮอร์โมนต่างๆ มากมาย ซึ่งฮอร์โมนส่วนใหญ่มีฤทธิ์ต้านต่ออินซูลิน โดยเฉพาะไตรมาสที่ 2 และ 3 ของการตั้งครรภ์ ซึ่งเป็นช่วงที่ทารกเติบโตอย่างรวดเร็ว ทำให้ร่างกายคุณแม่ต้องใช้อินซูลินมากกว่าปกติถึง 
2-3 เท่า ดังนั้น แพทย์จึงมักตรวจคัดกรองเบาหวานในช่วงตั้งครรภ์ ตอนอายุครรภ์ประมาณ 24-28 สัปดาห์ ยกเว้นกรณีที่คามีความเสี่ยงสูงมากอาจต้องมีการตรวจตั้งแต่เริ่มตั้งครรภ์ 

ผลกระทบต่อลูกน้อย

    เบาหวานที่เกิดในช่วงตั้งครรภ์มักเกิดในช่วงไตรมาสที่ 2ของการตั้งครรภ์ ซึ่งทารกมีการสร้างอวัยวะเรียบร้อยแล้ว จึงไม่ทำให้เกิดความพิการต่อทารก ส่วนใหญ่คุณแม่ที่เป็นเบาหวานและคุมระดับน้ำตาลในเลือดให้ใกล้เคียงปกติได้ จะคลอดลูกอย่างปลอดภัย แต่คุณแม่ที่ควบคุมระดับน้ำตาลไม่ได้อาจทำให้เกิดผลเสียต่อทารก เพราะระดับน้ำตาลที่สูงจะผ่านรกไปยังทารกในครรภ์ ส่งผลให้ร่างกายทารกมีการหลั่งอินซูลินมากกว่าปกติทำให้รูปร่างโตกว่าปกติ เสี่ยงต่อการคลอดยาก การบาดเจ็บ
ขณะคลอด นอกจากนี้ ยังอาจส่งผลให้ทารกมีอาการน้ำตาลต่ำหลังคลอด ชัก เหลือง หายใจลำบากหลังคลอดได้

การปฏิบัติของคุณแม่ที่เป็นเบาหวานขณะตั้งครรภ์

    คุณแม่ควรคุมระดับน้ำตาลให้อยู่ในเกณฑ์ปกติมากที่สุด โดยการคุมอาหาร การออกกำลังกายที่เหมาะสม หรือในบางกรณี ถ้าระดับน้ำตาลยังสูงอาจจำเป็นต้องฉีดอินซูลิน ประการสำคัญคือ การตรวจวัดระดับน้ำตาลในเลือดด้วยตนเอง ซึ่งพยาบาลให้คำปรึกษาโรคเบาหวานจะสอนถึงวิธีการเจาะเลือด การจดบันทึก การปฏิบัติตัวเมื่อระดับน้ำตาลในเลือดผิดปกติ ปัจจุบันมีเครื่องมือเจาะเลือด และตรวจวัดระดับน้ำตาลที่ใช้งานง่าย ให้คุณแม่เลือกใช้

ระดับน้ำตาลในเลือดที่เหมาะสม

• คุณแม่ควรรู้ ระดับน้ำตาลที่เหมาะสม (มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร)
• ก่อนอาหารเช้า     < 95
• หลังอาหาร 1 ชั่วโมง < 140
• หลังอาหาร 2 ชั่วโมง < 120 

การฉีดอินซูลิน

    แพทย์จะใช้วิธีนี้ในกรณีที่คุณแม่คุมอาหารหรือออกกำลังกายเต็มที่แล้ว แต่ยังมีระดับน้ำตาลก่อนอาหารเกิน 105 มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร หรือ หลังอาหาร 2 ชั่วโมง เกิน 120 มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร 

คุณแม่ควรตรวจเบาหวานเมื่อไหร่ดี

    แพทย์จะเป็นผู้ประเมินว่าคุณแม่มีความเสี่ยงของการเกิดเบาหวานในช่วงตั้งครรภ์มากน้อยแค่ไหน โดยปัจจัยที่ทำให้เสี่ยงต่อการเป็นเบาหวานมากขึ้น ได้แก่

•  มีประวัติเบาหวานในญาติสายตรง 
•  อายุมาก 
•  อ้วน 
•  เคยมีประวัติแท้งบุตรโดยไม่ทราบสาเหตุบ่อยๆ 
•  เคยคลอดบุตรที่มีน้ำหนักมากกว่า 4 กิโลกรัม 
  

ผลกระทบต่อการตั้งครรภ์ 

    คุณแม่ที่ไม่สามารถคุมระดับน้ำตาลได้ และคุณแม่ที่เป็นเบาหวานมีความเสี่ยงต่อการเกิดครรภ์เป็นพิษ กรวยไตอักเสบ ครรภ์แฝด น้ำมากกว่าปกติ ซึ่งเป็นสาเหตุของการคลอดก่อนกำหนด รวมถึงต้องคลอดโดยการผ่าตัดมากกว่าปกติ 

หลังคลอดแล้วจะเป็นเบาหวานอีกหรือไม่

    คุณแม่ส่วนใหญ่เบาหวานมักหายไปหลังจากคลอดบุตรแล้วแต่ถ้าคุณแม่เป็นเบาหวานในช่วงตั้งครรภ์ จะมีความเสี่ยงต่อการเกิดเบาหวานมากขึ้นถึงร้อยละ 30-50ดังนั้น เพื่อป้องกันการเกิดเบาหวานในอนาคตควรจะต้องลดน้ำหนัก รับประทานอาหารที่มีคุณภาพ และออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ จะช่วยป้องกันเบาหวานได้ ถ้าตั้งครรภ์อีกครั้ง ก็มีความเสี่ยงต่อการเกิดเบาหวานในช่วงตั้งครรภ์เพิ่มขึ้น ดังนั้นควรจะวางแผนตั้งแต่เนิ่นๆ และปรึกษาแพทย์ก่อนที่จะตั้งครรภ์อีกครั้ง 

การให้นมลูก

    ถึงแม้คุณแม่เป็นเบาหวาน แต่คุณแม่ก็สามารถให้นมลูกได้ การให้นมแม่มีประโยชน์มหาศาล ช่วยให้ลูกแข็งแรงมีภูมิคุ้มกันต่อความเจ็บป่วย ทำให้คุณแม่ลดน้ำหนักหลังคลอดได้เร็วขึ้น รวมทั้งสร้างความผูกพันที่ยิ่งใหญ่ระหว่างแม่กับลูกน้อย

การป้องกัน

•  ควบคุมน้ำหนักตัวระหว่างการตั้งครรภ์ให้อยู่ในเกณฑ์มาตรฐาน คือ ประมาณ10-12 กก.ตลอดการตั้งครรภ์ 
•  รับประทานอาหารอย่างระมัดระวัง ถูกหลักโภชนาการเพื่อไม่ให้อ้วนเกินไป 
•  ผู้ที่มีปัจจัยเสี่ยง ควรปรึกษาสูติแพทย์ เพื่อพิจารณาการตรวจคัดกรองเบาหวานเบื้องต้น